آیا حوزه ها به نخبه پروری توجه می کنند؟

دنیای صنعتی و پیشرفتهای ارتباطی موضوعات جدیدی را پیش رو فقهاء قرار داده که تا چند سال قبل خبری از آنها نبود. این موضوعات جدید نیز به سرعت در حال تغییر و تبدل قرار دارد. آیا حوزه های علمیه با روشی که هم اکنون طی می کنند می توانند به این پرسشها پاسخ دهند؟

در ادامه متن کامل گفت وگویی  با آیت الله شیخ هادی نجفی اصفهانی از اساتید دروس خارج حوزه علمیه اصفهان را می خوانید:

آیت الله نجفی معتقد است طلاب با همین روش رایج در حوزه می توانند به پرسشهای جدید پاسخ دهند. وی یکی از مهمترین چالش‌ها و موانع موجود در مسیر مجتهدپروری را مشکلات معاش طلاب دانست.

استاد دروس خارج حوزه علمیه اصفهان تصریح کرد: دانش پژوهان روزگار ما گرفتاری‌های خودشان را دارند. داستان معاش برای طالب علم دین به یک دغدغه تبدیل شده است. ما بعد از حل شدن معاش طلاب باید از آنها انتظار داشته باشیم که درس را جدی بگیرند.

وی افزود: درس باید شغل اول یک طلبه و کار اصلی او باشد؛ نه اینکه طلبه به درس به عنوان شغل دوم و سوم نگاه کند. طلبه باید همت خود را صرف درس کند. اگر درس شغل اول طلبه بود، موفق خواهد شد.

ذهن طلاب درگیر معاش است

آیت الله نجفی تصریح کرد: از طلبه‌ای که شغل اولش امرار معاش خود و خانواده اش است نمی شود انتظار داشت  که دقت‌های مناسب را در درس انجام داده و مداقه داشته باشد. ذهن این طلبه درگیر معاش است.

وی افزود: معاش طلبه را تامین و تضمین و اداره کنید و سپس از او انتظار داشته باشید که همه همت خود را بر درس خواندن بگذارد. وقتی معاش طلبه تامین باشد می تواند با همین دروس و اساتید موجود پیشرفتهای بسیار خوبی داشته باشد. اما «من لا معاش له، لا معاد له»، وقتی که طلبه در معاش خود مانده است، چطور می تواند مسیر اجتهاد را طی کند و با ذهن باز در درس حاضر شود؟

استاد دروس خارج حوزه علیمه اصفهان توجه به نخبه پروری را در حوزه های علمیه لازم دانست و گفت: در حوزه باید به نخبه پروری توجه کرد. طلاب مستعد از طرف مدیریت حوزه شناسایی شده و معاش آنها تامین گردد. سپس از آنها خواسته شود که به کار علمی بپردازند.

وی افزود: به گمان من در همه دنیا قصه همین است. یعنی اگر بخواهیم به کسی بگوییم باید کار علمی انجام بدهی، دیگر نمی تواند دغدغه معاش داشته باشد.

باید نخبه پروری در حوزه تقویت شود. استعدادها را یاری کنند و از آنها هم توقع پرداختن به درس داشته باشند. راهی جز این نداریم.

مدرسین امروز از مدرسان گذشته چیزی کم ندارند

آیت الله نجفی در پاسخ به این پرسش که آیا با استمرار روشهای سابق می توان به موضوعات جدید پاسخ داد، گفت: با همین درسهای خارج، اگر طلبه ای واقعا درس بخواند و دقت نظر داشته باشد، فقهاء خوبی تربیت می شوند. مدرسین امروز از مدرسان گذشته چیزی کم ندارند.

وی ادامه داد: داستان مدرس یک طرف قصه آموزش است. طرف دیگر آن خود طلبه است. طلبه درس خارج اگر تلاش و کوشش خود را داشته باشد با همین درسهای امروز و مدرسان خوبی که در حوزه علمیه نجف اشرف و قم مقدسه وجود دارند می تواند به اجتهاد برسد. اگر کسی به درس این مدرسان مراجعه کند و خود نیز تلاش و کوشش داشته باشد نتیجه می گیرد.

استاد دروس خارج حوزه علمیه تصریح کرد: طلبه می‌بایست دقت نظر خود را از روش قدماء اخذ کند و از همان مداقه‌هایی که علماء سلف ما در استخراج احکام داشتند برخوردار باشد تا بتواند با استفاده از موضوع شناسی که خود انجام می دهد یا از دیگران برای او تبیین می کنند حکم را صادر کند.

اینکه گفته می شود با تکیه بر تدریس فقه دیروز نمی توان به موضوعات اجتماعی امروز پاسخ داد را قبول ندارم. اگر طلبه این مسیر را به درستی طی کند، از توانایی استخراج حکم مسائل اجتماعی نیز برخوردار می شود. اما به شرط شناسایی دقیق موضوع.

حکم به تحریم ماهواره با موضوع شناسی دقیق همراه نبوده است

آیت الله نجفی اصفهانی گفت: صادر کردن حکم مستلزم تبیین موضوع است. هر موضوعی حکم خاص خود را دارد و بنابراین، امر موضوع شناسی در روزگار ما لازم است.

باید کارشناسان موضوعات را به صورت صحیح و درست ارزیابی و شناسایی کرده و آن را برای فقیه تبیین کنند. فقیه بعد از آن، حکم را از ادله اربعه استخراج کند. اما اگر موضوع تبیین درستی نشده باشد، طبیعی است حکم صادره از سوی فقیه اصابه به واقع ندارد.

وی ادامه داد: مثال‌های زیادی برای درست تبیین نشدن موضوع وجود دارد؛ از جمله آنها می توان به فتوا به تحریم رایتل یا فتوا به تحریم ماهواره و ویدئو و قس‌علی‌هذا اشاره کرد. در هشتاد سال یا صد سال قبل هم حکم به تحریم گرامافون را داشتیم. این احکام بدون موضوع شناسی دقیق صادر شده است.

موضوع شناسی اگر چه شآن فقیه نیست لکن در فتوای فقیه تاثیر دارد

استاد دروس خارج حوزه علمیه اصفهان گفت: در روزگار ما مسائلی مانند ارز دیجیتال، مسائل پیرامون ناباروری و امثال ذلک وجود دارد که می بایست درست تبیین شود.

باید گروه های موضوع شناسی باشند که بدون هیچ دخل آراء شخصی خود، موضوع را برای فقیه تبیین کنند تا فقیه بتواند بر اساس موضوع تبیین شده، حکم استخراج کند.

وی افزود: موضوع شناسی اگر چه شآن فقیه نیست لکن در فتوای فقیه تاثیر دارد. متخصصان موضوع پژوه نتیجه تحقیقات را به فقیه عرضه می کنند. بدیهی است تا این موضوع شناسی صحیح نباشد حکم استخراجی حکم درستی نخواهد بود.

کسانی که به موضوعات توجه ندارند و موضوع شناسی نمی کنند، چگونه می خواهند حکم موضوع ندانسته را استخراج کنند؟

آیت الله نجفی تصریح کرد: وقتی می گوییم موضوع شناسی شان فقیه نیست به این معنا است که کار او شناخت موضوعات نیست. وظیفه فقیه استخراج حکم است.

موضوع شناسی و تبیین موضوع تخصص های متعدد است. لا محال فقیه نمی تواند همه این تخصص ها را به دست بیاورد. فقیه لازم نیست که در باب ناباروری متخصص باشد.

لازم نیست که در موضوع تبادل ارز دیجیتال متخصص باشد. ولکن وقتی می خواهد فتوا بدهد باید بداند ارز دیجیتال چیست و موضوعش کدام است تا بتواند حکم را از ادله استخراج کند.

و لذا بعضی از کسانی که مقاصدی را دنبال می کنند پیش دستی کرده و یک موضوع جدید را برای فقیه به اشتباه تبیین می کنند و می گویند موضوع این است.

وقتی این جماعت این موضوع را به اشتباه تبیین کردند، لامحال حکم هم به خطا می رود؛ چون موضوع به خطا رفته است. مانند اینکه پزشک بیماری را اشتباه تشخیص دهد. در این حالت تجویز او نیست اشتباه خواهد بود.